Achtergrondinformatie Heubach

Wil de echte Heubach nu opstaan?

Antieke poppen van Heubach zijn bijzonder gewild. Maar niet elke Heubachpop is gemaakt door dezelfde fabrikant. Zo zijn er namelijk een Ernst Heubach en een Gebrüder Heubach en tenslotte een Ernst Heubach. Hoe zit dat nou eigenlijk precies?

n 1840 hadden twee enthousiaste ondernemers, Christoph en Philip Heubach, een porseleinfabriek in het Duitse plaatsje Lichte, bij Wallendorf in Thüringen overgenomen. Om nu een eerste misverstand te voorkomen: Christoph en Philip waren weliswaar broers, maar niet de later zo bekende 'Gebrüder".

Pianokinder
Aanvankelijk werd de gewone porseleinproductie voortgezet, waaronder uiteraard van serviesgoed. Dit duurde voort tot drie jaar later Philips zoon, Louis, werd aangesteld.
Deze dynamische jongeman toonde zich al snel een echte entrepreneur. Hij was van mening dat de fabriek zijn marktgebied zou moeten vergroten. Dus met een breder aanbod op de proppen komen moest. Zo ontstond - naast het reguliere werk -een productlijn die bestond uit porseleinen beeldjes, miniaturen en andere snuisterijen.

Pianokindje

Succesvol waren vooral de zogenaamde 'Pianokinder', beeldjes van kindjes met slechts een luiertje aan. Deze waren ontworpen door leerlingen van de School voor Beeldhouwkunde in Lichte.
In 1843 werden meer dan tienduizend van deze pianobeeldjes verkocht. In die tijd een enorme aantal.
Het merendeel van deze oplage, inclusief de overige snuisterijtjes, was bestemd voor de export.
In 1882 kreeg de fabriek pas zijn eerste handelsmerk: een ondergaande zon. Maar er zijn meer merktekens bekend van deze broertjes Heubach, namelijk een driehoek of een enkele letter S of Q.

De Gebrüder

Na de dood van Louis - Christoph was ondertussen al overleden - werd het vaandel overgedragen aan zijn beide zonen Philip jr. en Ottokar. Dit duo zou later bekend worden als de 'Gebrüder Heubach'.
Hoewel in 1880 al patent werd aangevraagd voor Polichinelle, een pop met een porseleinen kop, zou het toch tot 1910 duren eer de Gebrüder zich serieus ging wijden aan de productie van porseleinen poppenkoppen. In 1911 was het zover dat de eerste originele Heubach poppenkop op de beroemde Leipzicher Messe kon worden getoond. En het was een beauty! De ogen waren zogenaamde intaglio-ogen. De irissen van deze ogen zijn wat verzonken opgeschilderd, zodat de poppenblik wat dieper en aansprekender werd.
Het Messe-bezoek legde de Gebrüder geen windeieren, want tot in de beginjaren '20 beleefde de fabriek enorme kassuccessen met hun uitgesproken karakteristieke poppen.

Van Broers naar Neven
Ondertussen hadden de zonen van Philip en Ottokar, respectievelijk Richard en Eduard, het bedrijf van hun vaders overgenomen. De twee volle neven waren ook niet wars van ambitie. Ze kochten er zelfs een porseleinfabriek in Rudolfstadt bij!
Tegelijkertijd namen ze ontwerpers in dienst die bekend stonden om hun creatieve ideeën met betrekking tot karakterpoppen. De exemplaren uit die periode zijn te herkennen aan de specifieke roze huidkleur. Vaak wordt gedacht dat deze tint een teken van vervalsing is, maar dat is dus onjuist.
Ook rolden de eerste poppen met glazen ogen van de band.

De zaken liepen goed. In 1922 had de fabriek driehonderd mensen in dienst en stonden er vijf ovens volop te bakken. Maar tijdens de crisisjaren '30 lukte het niet meer om het hoofd boven water te houden. Weliswaar kocht een vriend van de familie het bedrijf op om het voor de teloorgang te behoeden, maar dit mocht niet baten. Na de Tweede Wereldoorlog produceerde de fabriek onder de naam Vereinigte Zierporzellanwerke Lichte nog slechts decoratief porselein. De fabricage van poppenkoppen hoorde definitief tot het verleden.

Köppelsdorf
Maar er was ook nog een derde Heubach, Ernst, die in Köppelsdorf woonde. Hoogswaarschijnlijk was hij een ver familielid van de Gebrüder. Van 1887 tot 1932 droeg deze man voor een belangrijk deel bij aan de forure van de Duitse poppenkunst.
Ernst was nog maar 29 jaar oud toen hij in 1887 zijn eigen porseleinfabriek aan de Lauschaer Bahn in Köppelsdorf opende. Direct was er genoeg werk voor maar liefst tachtig arbeiders. Fabricage van industrieel porseleingoed was de hoofdmoot van de activiteiten, maar spoedig kwamen daar poppenkoppen bij.
Helaas koos Ernst voor kwantiteit en minder voor kwaliteit. De allereerste poppen waren schouderkoppen. De ogen waren opgeschilderd en de mondjes gesloten. In 1900 kregen deze poppen ook een merkteken: een hoefijzer. Later kwamen daar de initialen EH bij, gevolgd door de K van Köppelsdorf.
Na de schouderkop volgde de draaibare kop. Deze kop bleef jarenlang onveranderd, tot in 1910 modelleur Hans Homberger zorgde voor een breder en kwalitatief beter assortiment.

Geharrewar
In 1915 nemen Ernst's zonen, Ernst jr. en Hans, die echter kort daarop stierf, de fabriek over.
Ernst trouwde in 1918 met de dochter van zijn concurrent: Beatrix Marseille. Dit huwelijk leidde ertoe dat de firma's Heubach Köppelsdorf en Armand Marseille - ondertussen geleid door Hermann Marseille - voortaan onder één paraplu, genaamd Vereinigte Köppelsdorfer Porzelanfabrik, werden ondergebracht.
Maar na de dood van Armand Marseille ( 1925) en twee jaar later van Ernst Heubach sr. ontstond er veel onenigheid onder de erfgenamen Ernst Heubach jr en Hermann Marseille.
In 1932 besloten dezen om een punt te zetten achter de gemeenschappelijke bedrijfsvoering. De zakelijke belangen werden gescheiden en elk ging zijns weegs.
Hermann Marseille leidde zijn fabriek tot 1949. Hij overleed in 1971.
Ernst Heubach leidde zijn onderneming tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Zijn bedrijf doorstond de oorlog niet.

©Pers- en tekstbureau Heliant