Composiet
Composiet of niet?
Grofweg gezegd is composiet een materiaal dat bestaat uit verschillende componenten. In feite zijn heel veel moderne materialen opgebouwd uit verschillende grondstoffen. Onze kleding, aanrechtbladen - noem maar op - alle materialen zijn samengesteld uit diverse componenten.
Maar hoe zit dat dan met antieke poppen van composiet? Uit welke componenten bestond dat composiet?
Grofweg gezegd is composiet een materiaal dat bestaat uit verschillende componenten. In feite zijn heel veel moderne materialen opgebouwd uit verschillende grondstoffen. Onze kleding, aanrechtbladen - noem maar op - alle materialen zijn samengesteld uit diverse componenten.
Maar hoe zit dat dan met antieke poppen van composiet? Uit welke componenten bestond dat composiet?
Composiet
Letterlijk beschouwd is vrijwel elk gebruikt materiaal voor poppen een composiet. Papier-mâché, celluloid en talloze andere 'poppenmaterialen' , zijn immers opgebouwd uit twee of meer componenten.
Toch maken we in 'poppenland' onderscheid tussen bovengenoemde materialen en composiet. Al wordt composiet gemakkelijk verward met papier-mâché. Aanvankelijk werd een materiaal dat bestond uit een lijmstof vermengd met houtpulp 'composiet' genoemd. Daar ligt in feite het begin van wat de poppenliefhebber ook 'composiet' noemt.
Houtpulp
Toen composiet in het prille begin van de 20 eeuw in de markt gezet werd, sprak men van 'onbreekbaar' materiaal. Ondertussen weet elke verzamelaar wel dat hiervan absoluut geen sprake was. Composiet kan dan wel minder breekbaar zijn dan porselein, breken kan het absoluut. Aanvankelijk werden alleen de rompen van composiet gemaakt en eventueel de ledematen, maar de koppen bleven van porselein.
Composiet met houtpulp als basisgrondstof is overigens al vrij oud. Medio 19e eeuw werd er al ruimschoots mee geëxperimenteerd. Maar begin 20e eeuw werd het echt toegepast als materiaal om poppen van te maken.
In 1908 werd in Amerika het composiet nog verder verfijnd. In plaats van houtpulp werd zaagsel toegepast dat eerst in kokend water tot een dikke, kneedbare massa werd ingekookt. Vervolgens werd het mengsel vermengd met lijmstof. Zo ontstond er een massieve en redelijk sterke substantie.
Duurder dan porselein
Tijdens de Eerste Wereldoorlog groeide de belangstelling voor Amerikaanse compositiepoppen enorm. Reden was, dat er geen porseleinen poppen van overzee geïmporteerd konden worden. Waar veel vraag is, stijgt de prijs. Zo ook in geval van de composiet poppen. Ze werden zelfs vele malen duurder in aanschaf dan hun biscuit porseleinen tegenhangers!
Toch kwamen na deze oorlog ook veel bezwaren tegen de 'zaagsel/lijm' poppen. U moet zich wel bedenken, dat de lijmen uit die tijd vooral van organische oorsprong waren. Lijmen werden gewonnen uit beenderen en visgraten. Het composiet was niet echt goed bestand tegen vocht en temperatuurwisselingen en hygiënisch was het ook niet. Daarom vonden ouders het niet goed als hun kleine kind de pop wilde kussen en knuffelen.
Geheimen en formules
Probleem was ook, dat elke poppenmaker te werk ging volgen eigen 'diepgeheime' receptuur. Zo waren er composieten waarbij oude vodden waren gebruikt. Of gips, onbekende gomsoorten of zelfs fijngemalen hardboard. Misschien waren er ook wel 'formules' bedacht die niet bepaald goed waren voor de gezondheid. Maar in die tijd was men over dit soort zaken minder ongerust dan wij tegenwoordig.
Door de bank genomen kan worden vastgesteld dat verreweg de meeste compositie poppen, of rompen, vanuit Amerika naar Europa gekomen zijn. Meestal zijn ze ongemerkt. Veel verzamelaars hebben wegens het ontbreken van een logo of signering niet zo veel interesse in deze poppen. Dat is niet terecht, want er zijn ook prachtige poppen bij die ongemerkt zijn. Probleem is dat ze vrijwel altijd een beschadiging hebben, zoals gebarsten verf, gebroken vingertjes en dergelijke.
Composiet, in de vorm zoals hier omschreven, werd steeds meer verdrongen door moderne materialen zoals celluloid, tortulon, polyethyleen en vinyl. Na 1950 was toepassing van composiet voor poppen vrijwel helemaal voorbij.
©Pers- en tekstbureau Heliant
Toch maken we in 'poppenland' onderscheid tussen bovengenoemde materialen en composiet. Al wordt composiet gemakkelijk verward met papier-mâché. Aanvankelijk werd een materiaal dat bestond uit een lijmstof vermengd met houtpulp 'composiet' genoemd. Daar ligt in feite het begin van wat de poppenliefhebber ook 'composiet' noemt.
Houtpulp
Toen composiet in het prille begin van de 20 eeuw in de markt gezet werd, sprak men van 'onbreekbaar' materiaal. Ondertussen weet elke verzamelaar wel dat hiervan absoluut geen sprake was. Composiet kan dan wel minder breekbaar zijn dan porselein, breken kan het absoluut. Aanvankelijk werden alleen de rompen van composiet gemaakt en eventueel de ledematen, maar de koppen bleven van porselein.
Composiet met houtpulp als basisgrondstof is overigens al vrij oud. Medio 19e eeuw werd er al ruimschoots mee geëxperimenteerd. Maar begin 20e eeuw werd het echt toegepast als materiaal om poppen van te maken.
In 1908 werd in Amerika het composiet nog verder verfijnd. In plaats van houtpulp werd zaagsel toegepast dat eerst in kokend water tot een dikke, kneedbare massa werd ingekookt. Vervolgens werd het mengsel vermengd met lijmstof. Zo ontstond er een massieve en redelijk sterke substantie.
Duurder dan porselein
Tijdens de Eerste Wereldoorlog groeide de belangstelling voor Amerikaanse compositiepoppen enorm. Reden was, dat er geen porseleinen poppen van overzee geïmporteerd konden worden. Waar veel vraag is, stijgt de prijs. Zo ook in geval van de composiet poppen. Ze werden zelfs vele malen duurder in aanschaf dan hun biscuit porseleinen tegenhangers!
Toch kwamen na deze oorlog ook veel bezwaren tegen de 'zaagsel/lijm' poppen. U moet zich wel bedenken, dat de lijmen uit die tijd vooral van organische oorsprong waren. Lijmen werden gewonnen uit beenderen en visgraten. Het composiet was niet echt goed bestand tegen vocht en temperatuurwisselingen en hygiënisch was het ook niet. Daarom vonden ouders het niet goed als hun kleine kind de pop wilde kussen en knuffelen.
Geheimen en formules
Probleem was ook, dat elke poppenmaker te werk ging volgen eigen 'diepgeheime' receptuur. Zo waren er composieten waarbij oude vodden waren gebruikt. Of gips, onbekende gomsoorten of zelfs fijngemalen hardboard. Misschien waren er ook wel 'formules' bedacht die niet bepaald goed waren voor de gezondheid. Maar in die tijd was men over dit soort zaken minder ongerust dan wij tegenwoordig.
Door de bank genomen kan worden vastgesteld dat verreweg de meeste compositie poppen, of rompen, vanuit Amerika naar Europa gekomen zijn. Meestal zijn ze ongemerkt. Veel verzamelaars hebben wegens het ontbreken van een logo of signering niet zo veel interesse in deze poppen. Dat is niet terecht, want er zijn ook prachtige poppen bij die ongemerkt zijn. Probleem is dat ze vrijwel altijd een beschadiging hebben, zoals gebarsten verf, gebroken vingertjes en dergelijke.
Composiet, in de vorm zoals hier omschreven, werd steeds meer verdrongen door moderne materialen zoals celluloid, tortulon, polyethyleen en vinyl. Na 1950 was toepassing van composiet voor poppen vrijwel helemaal voorbij.
©Pers- en tekstbureau Heliant